Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου

Την Πέμπτη 29 Ιουνίου το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ κατέρριψε τα κριτήρια εισαγωγής που λαμβάνουν υπόψιν τη φυλή στο Πανεπιστήμιο του Harvard και του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας (UNC), απαγορεύοντας ουσιαστικά τις πολιτικές θετικής διάκρισης (affirmative action) που χρησιμοποιούνται εδώ και καιρό για να αυξηθεί ο αριθμός των Αφρο-Αμερικανών, Ιθαγενών και άλλων μειονοτήτων που είναι υποεκπροσωπημένες στα αμερικανικά πανεπιστήμια.

Με μια απόφαση που θα αναγκάσει πολλά πανεπιστήμια και κολέγια να αναθεωρήσουν τις πολιτικές εισαγωγής τους, οι δικαστές αποφάσισαν ότι τα κριτήρια εισαγωγής θετικής διάκρισης (affirmative action) που λαμβάνουν υπόψη τη φυλή ενός υποψηφίου με τρόπους όπως αυτούς που χρησιμοποιούν το Harvard και το UNC παραβιάζουν την υπόσχεση του Συντάγματος των ΗΠΑ για ίση προστασία υπό τον νόμο.

Υποστηριζόμενη από τους συντηρητικούς δικαστές (με τους φιλελεύθερους σε διαφωνία) το δικαστήριο συμφώνησε με μια ομάδα που ονομάζεται Students for Fair Admissions, που ιδρύθηκε από τον ακτιβιστή κατά της θετικής διάκρισης Edward Blum, στην έφεσή του για την απόφαση του κατώτερου δικαστηρίου που επικυρώνει τα προγράμματα που χρησιμοποιούνται στα δύο προστίγματα για να προωθήσουν μια πολυπολιτισμική φοιτητική πληθυσμία. Οι ψήφοι ήταν 6-3 εναντίον του UNC και 6-2 εναντίον του Harvard.

Η υποστήριξη του Roberts ήταν ότι “ένας φοιτητής πρέπει να αντιμετωπίζεται με βάση τις δικές του εμπειρίες ως άτομο και όχι με βάση τη φυλή. Πολλά πανεπιστήμια για πολύ καιρό έχουν κάνει ακριβώς το αντίθετο. Και κάνοντας αυτό, έχουν συμπεράνει, εσφαλμένα, ότι το άγγιγμα της ταυτότητας ενός ατόμου δεν είναι οι προκλήσεις που έχουν νικήσει, οι δεξιότητες που έχουν αποκτήσει ή τα μαθήματα που έχουν μάθει αλλά το χρώμα του δέρματός τους. Η συνταγματική μας ιστορία δεν ανέχεται αυτήν την επιλογή.”

Σύμφωνα με το Harvard, περίπου το 40% των πανεπιστημίων και κολεγίων των ΗΠΑ λαμβάνει υπόψη τη φυλή κατά κάποιον τρόπο. Η ομάδα του Blum σε μηνύσεις που κατατέθηκαν το 2014 κατηγόρησε το UNC ότι διακρίνει εις βάρος των λευκών υποψηφίων και το Harvard για προκατάληψη εναντίον των Ασιατών υποψηφίων.

Το Harvard και το UNC είχαν πει ότι χρησιμοποιούσαν τη φυλή ως μόνο έναν παράγοντα σε μια σειρά από εξατομικευμένες αξιολογήσεις για την εισαγωγή χωρίς ποσοστά – επιτρεπόμενο βάσει προηγούμενων προηγουμένων του Ανώτατου Δικαστηρίου – και ότι η περικοπή της λήψης του υπόψη θα προκαλούσε σημαντική μείωση στην εγγραφή των φοιτητών από υποεκπροσωπούμενες ομάδες.

“Τα προγράμματα εισαγωγής του Harvard και του UNC δεν μπορούν να συμφιλιωθούν με τις εγγυήσεις του Άρθρου της Ίσης Προστασίας”, έγραψε ο Roberts, αναφερόμενος στην συνταγματική διάταξη.

Τα πανεπιστήμια, πρόσθεσε ο Roberts, μπορεί ακόμη να λαμβάνουν υπόψη τα προσωπικά δοκίμια (personal statements) ενός φοιτητή σχετικά με “πώς η φυλή επηρέασε τη ζωή του, είτε μέσω των διακρίσεων, της έμπνευσης ή άλλως”. Όμως, ο Roberts είπε, “τα πανεπιστήμια δεν μπορούν απλώς να καθιερώσουν μέσω προσωπικών δοκιμίων ή άλλων μέσων το καθεστώς που θεωρούμε παράνομο σήμερα.”

Η θετική διάκριση είχε αντέξει την εξέταση του Ανώτατου Δικαστηρίου για δεκαετίες, πιο πρόσφατα σε μια απόφαση του 2016 που αφορούσε μια λευκή φοιτήτρια, που υποστήριξε ο Blum, η οποία μήνυσε το University of Texas αφού απορρίφθηκε για την εισαγωγή, καθώς το πανεπιστήμιο προτίμησε μια μαύρη φοιτήτρια κατώτερων προσόντων προκειμένου να αυξήσει τα ποσοστά των μαύρων φοιτητών που φοιτούν σε αυτό.

Τι ακριβώς είχε γίνει ;

Τα αμερικάνικα πανεπιστήμια τα τελευταία χρόνια – και ειδικά μετά τον κύκλο επεισοδίων που προκλήθηκαν από τον άδικο θάνατο του George Floyd – είχαν αρχίσει να δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα (affirmative action) στις αιτήσεις υποψηφίων που προέρχονταν από μειονότητες ή από κοινωνικές ομάδες που θεωρούνται πιο καταπιεσμένες σε σχέση με τις αιτήσεις των λευκών φοιτητών.

Στα πλαίσια αυτά ζητούσαν από τους υποψηφίους να συμπληρώσουν στην αίτησή τους και το λεγόμενο “Diversity Statement” μέσα από το οποίο ζητούσαν από αυτούς να τους παρουσιάσουν σε 1.000 λέξεις πως “η εμπειρία τους από φυλετικό, κοινωνικό ή σεξουαλικό ρατσισμό που έχουν βιώσει τους έχει στερήσει το δικαίωμα στην ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση”.

Επιπλέον τα περισσότερα πανεπιστήμια των ΗΠΑ είχαν αφαιρέσει τα τεστ αντίληψης από τη διαδικασία αξιολόγησης των υποψηφίων, μεταξύ των οποίων και την εξέταση του GRE (Graduate Record Admissions Test) που ενδιαφέρει ιδιαίτερα εμάς τους Έλληνες φοιτητές, με το επιχείρημα ότι οι φοιτητές που προέρχονται από μειονότητες δεν έχουν τους πόρους ή τον χρόνο να προετοιμαστούν το ίδιο καλά για ένα τεστ αντίληψης σε σχέση με τους εύπορους λευκούς. Αφαιρώντας το τεστ αντίληψης εξαφάνιζαν το πλέον αντικειμενικό μέτρο σύγκρισης από τις αιτήσεις των υποψηφίων, οι οποίες πλέον κρίνονταν σχεδόν αποκλειστικά από τα συνοδευτικά έγγραφα, μεταξύ των οποίων και το “Diversity Statement”.

Τι σημαίνει αυτό για τους Έλληνες φοιτητές;

Μέσα από την πολιτική της θετικής διάκρισης (affirmative action) των τελευταίων ετών τα πανεπιστήμια είχαν αρχίσει να δίνουν προτεραιότητα στις αιτήσεις φοιτητών από μειονότητες ανεξαρτήτως των ακαδημαϊκών και ερευνητικών τους επιδόσεων, εις βάρος τόσο των λευκών όσο και των φοιτητών που προέρχονται από άλλες χώρες (international students).

Επιπλέον αφαιρώντας τις τυποποιημένες εξετάσεις αντίληψης (μεταξύ των οποίων και την εξέταση του GRE) από τα κριτήρια εισαγωγής στερούσαν πολύτιμα μόρια εισαγωγής από τους αριστούχους φοιτητές που προέρχονταν από όχι τόσο διεθνώς αναγνωρισμένα πανεπιστήμια, όπως τα δικά μας. Η εξέταση του GRE σταθμίζει υποψηφίους από διάφορα πανεπιστήμια τον ένα ως προς τον άλλο. Έτσι παρέχει στα admission offices ένα μέτρο σύγκρισης των υποψηφίων που κάνουν αιτήσεις πολύ πιο αντιπροσωπευτικό από τον βαθμό πτυχίου, που για φοιτητές ίδιας επίδοσης μπορεί να διαφέρει πάρα πολύ από το ένα τμήμα στο άλλο.

Το GRE είναι ένα αντικειμενικό μέτρο σύγκρισης που βάζει τους Έλληνες φοιτητές στον χάρτη. Λέει στο πανεπιστήμιο “Κοίτα δεν ξέρεις που ειναι το πανεπιστήμιο Πατρών ή το Μετσόβιο, δεν ξέρεις τι σημαίνει αυτό το 9.2 που έχω βγάλει βαθμό πτυχίου και πως σχετίζεται με το GPA κάποιου από τη Μινεσότα, αλλά δες εδώ, έχω γράψει στο top 1% στην εξέταση του GRE που είναι αντικειμενικό μέτρο σύγκρισης και με σταθμίζει με όλους τους άλλους. Άρα η αίτησή μου ειναι κάτι που αξίζει να δεις”.

Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ θα υποχρεώσει τα πανεπιστήμια να επιστρέψουν πίσω στην αξιολόγηση των υποψηφίων με βάση τις ακαδημαϊκές και ερευνητικές επιδόσεις αυτών, καθώς και στις επιδόσεις τους στο τεστ αντίληψης, και να σταματήσουν να βάζουν κατώτατα όρια (quotas) στο πόσοι από αυτούς θα πρέπει υποχρεωτικά να προέρχονται από μειονότητες προκειμένουν να φτιάξουν ένα πιο diverse μείγμα φοιτητών.

Πλέον τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ θα πρέπει να επιστρέψουν στο να εξετάζουν επί ίσοις όροις τους αριστούχους φοιτητές από όπου και αν αυτοί προέρχονται.